اینده سازان

مقدمه:

مساحت کل جنگل هایایران (طبیعی و دست کاشت) حدود 14.2 میلیون هکتار برآورد شده است که یک میلیون هکتار آن را جنگل های دست کاشت تشکیل می دهد. در گذشتۀ‌نه چندان دور مساحت جنگل های ایران به 18 میلیون  هکتار می رسید که در اثر افزایش جمعیت، توسعۀ‌ شهرها و اراضی کشاورزی و تاسیسات و صنایع و همچنین تخریب و تجاوز، کاهش قابل توجهی یافته است. تمامی این جنگل ها ارزش صنعتی ندارند. آنچه که به عنوان تولید چوب و تأمین مصارف صنعتی قابل بهره برداری می باشد جنگل های شمال کشور است. جنگل های خارج از شمال نیز از نظر حفاظت خاک، تغذیۀ دام، تلطیف هوا و رطوبت  نسبی محیط و نفوذپذیری آب و زیستگاه حیوانات وحشی از اهمیت زیادی برخوردارند.

 1. جنگلهای شمال ایران شامل جنگلهای خزری و ارسباران

این جنگلها ازنظر جغرافیای گیاهی در منطقه هیرکانی واقع شده است به جنگلهای رویشی هیرکانی یا خزری شهرت دارند و در استانهای گیلان ، مازندران و گلستان قرار دارند مساحت این جنگلها در گذشته حدودپنج میلیون هکتاربوده است اما در طی سالیان اخیر چرای مفرط دام و همچنین قطع به منظور مقاصد اقتصادیباعث کاهش این جنگلها شده است. این جنگلها جزء قدیمی ترینجنگلهای دنیا می باشند به صورت نواری با طول تقریبی 800 کیلومتر و عرض 20 تا 70 کیلومتر و با مساحتی حدود 1.84 میلیون هکتار نیمرخ شمالی البرز از آستارا تا گلیداغی را در بر می گیرندگسترش عمودی آن هم از سطح دریا تا ارتفاع ماکزیمم 2800 متراست. شمال ایران اقلیم نیمه مدیترانه ای یعنی آب و هوای مرطوب و معتدله دارد.پس بارندگی آن هم خوب است (متوسط سالی هزار میلیمتر؛ حداکثر2000 و حداقل600) هرچه از سمت غرب به شرق میرویم بارندگی کمتر میشود. بارندگی شمال در تمام طول سال منظم نیست.بهار و پاییز بیشترین بارندگی و تابستان کمترینبارندگی را دارد .قسمت غرب جنگلهای شمال یک ماه درسال ،قسمت مرکز دوماه و شرق سه ماه خشکی دارد.بیشتر قسمتهای قشلاقی و جلگه ای فصل خشک دارد خیلی جاهای شمال اصلا فصل خشک ندارد(جاهاییکه ارتفاع 1000 متر و بالاتر دارد). با افزایش ارتفاع از سطح دریا، بارندگی ابتدا زیاد و دوباره از ارتفاعی به بعد کم میشود. متوسط درجه حرارت جنگلهای شمال بین15 تا 18 درجه سانتیگراد و حداکثر بین 28 تا 35 و حداقل 1 تا 4- است. خاک جنگلهای شمال تحول یافته و تیپ آن هم یا راندزین یا قهوه ای جنگلی(آهکی،اتروف،هیدرومورف) و ارتفاعات بالاتر رانکر و جلگه ها هیدرومورف و آبرفتی است، سنگ مادر اکثرا آهکی ژوراسیک و کرتاسه است .جنگلهای شمال شبیه جنگلهای پهن برگ مخلوط اروپای مرکزی، شمال ترکیه و قفقازاست واز نظر تعداد و تنوع غنی تر هم است.گونه های تشکیلدهنده آن جزء گونه های پهن برگ خزان کننده می باشند. تا کنون بالغ بر 80 گونه درختی عمدتا پهن برگ و چهار گونه سوزنی برگ و 50 گونه درختچه ای شناسایی شده اند که از این نظر نیز می توان این ناحیه را در زمره ذخایر ژنتیکی جهان قلمداد کرد.جنگلهای شمال بطور طبیعی پیسه آ و کاج و لاریکس نداردو بطور کلی سوزنی برگ صنعتی ندارد، سرخدار و زربین را بطور پراکنده در قسمتهای مدیترانه ای دارد،در ارتفاعات و مراتع ییلاقی پیرو و مای مرز هم دیده میشود. نوش(سرو تبریزی و سرو خمره ای) در علی آباد گرگان، در شرق ارس هم داریم که جزو جنگلهای شمال محسوب نمیشود.در اوایل دوران چهارم زمین شناسی هوا سردتر و بارندگی بیشتر شده و نتیجه آن گونه های کنونی شمال مثل راش است.از گونه های کمنظیر آن می توان به لیلکی،لرگ،انجیلی و سفید پلت اشاره کرد.شمال جامعه بلوط - شمشاد دارد که چون در مناطق جلگه ای واقع شده و چوب خیلی خوبی دارند مورد بهره برداری شدید قرار گرفته است و جامعه بلوط - ممرزستان دارد که اکثرا روی شیبهای جنوبی و آفتابگیر قراردارد.جامعه های لورستان و اوریستان هم در ارتفاعات بالا واقع شده است.جنگلهای ارسباران که در شمال غربی ایران(شمال شرقی استان اذربایجان شرقی بین گیلان تا مرز آذربایجان) واقع هستند نیزجزو جنگلهای شمال محسوب میشوند. جنگلهایی کوهستانی اما پهن برگ و مخلوط می باشند. تخریب آنها بیش از جنگلهای البرز است.نمونه درختان این جنگلها کرب،داغداغان،زبان گنجشک،اوری،سماق.......می باشد.جنگلهای شمال در ایران از وسعت قابل توجهی بر خوردار نبوده ولی از سایر جنبه ها بویژه حفاظت آب و خاک در این ناحیه بسیار مهم هستند.

2 .جنگلهای غرب وجنوب غرب ایران شامل جنگلهای زاگرس

این جنگلها در امتداد رشته کوه زاگرس قراردارند ، کوههای زاگرس از شمال غرب تا جنوب غربی ایران کشیده شده است. این کوهها ابرهای باران زا را از دریای مدیترانه جذب می کنند و شرایط وجود جنگل راپدید می آورند.این جنگلها از پیرانشهرآذربایجان غربی شروع تا استان فارس ادامه می یابد.بیش از1000 در 50 الی 100کیلومتر است اما بصورت منقطع می باشد .فقط در قسمت کوه بختیاری پیوسته است .مساحت آن درگذشته بالای 10 ملیون هکتار بوده اما بعلت بهره برداری کردن از این جنگلها در حال حاضر نصف شده است..بین 400 تا600 میلیمتر بارش دارد بیشتربارندگی در بهار و پاییزاست.ماکزیمم بارش را ارتفاعات زردکوه و تونل کوهرنگ دارد(1000میلیمتر).حرارت 12تا 18 درجه و ارتفاعات زمستانها برف می بارد.شمال زاگرس یخبندان هم دارد. اقلیم آن مدیترانه ای با زمستانها ی سرد و تابستانهای خشک است و این خشکی ممکن است تا 4ماه هم ادامه داشته باشد.خاکآن در اثر فرسایش از بین رفته خیلی جاها سنگ مادر دیده میشود.تیپ خاک راندزین،قهوه ای جنگلی، و لیتوسل با سنگ مادر آهکی کرتاسه است.گونه های آن بادام،آلبالو،انجیر،گردو،انار،توت،زیتون، و مهمتر از همه انواع بلوط... جنوب و جنوب شرقی زاگرس از انواع بلوط فقط بلوط ایرانی رو دارداما کردستان تعداد و تنوع بلوط بیشتری دارد.بطور کلی از پایین به بالا در جنگلهای زاگرس 4 جامعه جنگلی قابل تفکیک است : 3200 متر جامعه ارس، 1300 متر جامعه بلوط ایرانی، جامعه بادام بنه، جامعه بادام(بخورک).....جنگلهای زاگرس بخاطر قطع بی رویه و چرای دام شاخه زاد شده است.و فقط قسمتهایی از کردستان و یاسوج بلوط دانه زاد دارد.جنگل تنک با تاج پوشش زیر0/5 و حجم سرپای 30 تا 50 مترمکعب ومیزان رویش حداکثر یک مترمکعب در هکتار درسال است.درختها بخاطر قطع سرشاخه های شکل طبیعی خود را از دست داده اند و کوتاه و قطور با فاصله زیاد از هم می باشند.بخاطر صدمه قدرت بذردهی ندارند اگرهم بذردهی داشته باشند بذرها فاقد قوه نامیه هستند. اگر هم بذر سالم باشد یا حیوانات مثل گراز و موش یا حشرات آنهارا از بین می برند یا میخورند بقیه بذرهای سالم را هم روستاییها جمع میکنندواگر بذری باقی بماند و سبز شود موقع چرا خورده می شود، بنابراین تجدید حیات طبیعی عملا غیرممکن است.

3.جنگلهای فلات مرکزی(ایران و تورانی)شامل جنگلهای بیابانی وکوهستانی

فلات ایران جزءمناطق خشک و نیمه خشک غیر جنگلی محسوب می شود که نیمی ازسطح کشور را می پوشاندودلایل آن خاک شور،بارندگی کم وگرمای زیاد است.وسعت اینجنگلهاحدود سه میلیون هکتار برآورد شده است،چون خیلی وسیع(3ملیون هکتار) و ناهمواراست تنوع اقلیمی آن زیاد است و رویشهای مختلف استپی و استپی کوهستانی و بیابانی را پدید آورده است.چون آب زیر قشری در خاک وجود دارد و گونه ها به گرما و خشکی و شوری مقاوم هستند، درخت و درختچه و بوته بوجود آمده است که از لحاظ جنگل شناسی واقعا جنگل نیستند ولی چون از آب و خاک و حیات وحش محافظت می کنند جنگل نامیده شده اند. خود این جنگلها به دو دسته جنگلهای بیابانی و جنگلهای کوهستانی فلات مرکزی تقسیم می شود

a-   جنگلهای بیابانی 

شامل مناطق کویری و نیمه کویری و استپی فلات که در دشت واقع هستند.اغلب درختچه و بوته دارد،مثل تاغ و گز و اسکنبیل و قیچ. مخلوط تاغ و گز هم جامعه تاغز را بوجود می آورد.جاهایی که آب یا رود زیر قشری دارد تراکم این جوامع بیشتراست .گونه های موجود در این منطقه کلاه میر حسن، ریش بز، کاروان کش ، شوره،اسکنبیل....

b-  جنگلهای کوهستانی فلات مرکزی

از 1500 متر به بالا شرایطبهتری نسبت به جنگلهای بیابانی دارد.بارش بیشتر،حرارت کمتر.برف هم وجود دارد که وقتی آب می شود خاک را مرطوب می کند.بخاطر این شرایط بخصوص در شیب جنوبی البرز، کوهستانهای آذربایجان، خراسان و کرمان و ...درخت و درختچه داریم( البته تنک)،از ارتفاع 1300 متر تا1800 جامعه پسته و بادام داریم.و از 1700 تا 2500 جامعه ارس یا سرو کوهی داریم.نمونه گونه های این منطقه شیرخشت،بادام، بادام کوهی،زرشک،ارس،سیب....می باشند.پسته معمولی را فقط در شمال شرقی خراسان نزدیک مرز ایران و افغانستان(خواجه کلات) داریم.بنه و خنجوک را در بیشتر قسمتها داریم. پسته ای که بصورت آجیل استفاده می شود حاصل پیوند پسته خوراکی با خنجوک یا پسته وحشی است  که در باغهای کرمان و رفسنجان کاشته میشود.پسته می تواند بخوبی سرما و خشکی را تحمل کند.در کوههای مکران ارس گونه غالب و تنها سوزنی برگ بومی ایران است که اینجا ظاهر می شود یکی از رویشگاههای جالب ارس دره گوه گنو نزدیک بندر عباس است که با زیتون ظاهر می شود.دامنه جنوبی البرز و کوههای شمال آذربایجان تا دامنه آرارات تا ترکیه بجز ارس گونه های دیگه سرو کوهی راهم دارد.(گونه های سرو کوهی ، ارس،چتنه،سرو کوهی،اردوج،پیرو،مای مرز،لمبیر) همراه با سرو کوهی زرشک و شیرخشت و زالزالک و...هم داریم.

4 .جنگلهای جنوب ایران شامل سواحل خلیجفارس و دریای عمان

 این جنگلها اغلب به صورت پراکنده وکم پشت گاهی متراکم در خوزستان و بوشهر و هرمزگان و جنوب سیستان بلوچستان جزایر تنگه هرمز و خلیج فارس قرار گرفته اندمساحت این جنگلها حدود500هزار هکتار استباعنوان گرمسیری و نیمه استوایی قید شده اند.اقلیم نیمه استوایی دارند یعنی خشک و گرمسیری بوده و یخبندان هم ندارند. خاک شور و آهکی دارند.خرما، کنار،شیشم ، کهورک ،جغجغه وکرت هم دارد.اطراف سیرجان و بم زیتون هم دارد،در این جنگلها مانگرو بین بندر لنگه و بندر عباس، قشم و چاه بهار و میناب وجود دارد .حفظ مانگروها از نظر صنعتی واکولوژیک و حفظ تالابهای ساحلی  مهم است. از گونه های معروف آن می توان به گونه حرا اشاره کرد که به افتخار دانشمندبزرگ ایرانی ابوعلی سینا نامگذاری شده است

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: